تا بار گذاری صفحه کمی صبر کنید
تا بار گذاری صفحه کمی صبر کنید
چالش‌هاي نظامي
منطقه خزر
رهبران جهاني مبارزه بر سر تقسيم عرصه‌هاي نفوذ را شروع مي‌كنند .
اواخر سال گذشته منطقه درياي خزر بيش از پيش درميان نقاط “داغ” بالقوه جامعه كشورهاي مشترك المنافع ذكر شد.
مواضع ايالات متحده در منطقه درياي خزر تقويت مي‌شود. تعويض رژيم شواردنادزه در گرجستان، احتمال استقرار نيروهاي سيار در شبه‌جزيره آبشوران، حمايت از تلاشهاي قزاقستان و آذربايجان در زمينه نظامي كردن خزر و دفاع از منابع دريايي آن و برگزاري رزمايش هاي مشترك با كشورهاي منطقه تنها بخشي از برنامههاي ژئوپلتيكي واشنگتن در زمينه تقويت مواضع خود در خزر است. اين اقدامات ايالات متحده با مقابله با ايران و روسيه نيز ارتباط دارد كه مخالفان اصلي توسعه طلبي آمريكايي هستند.
لذا بعيد نيست كه پنتاگون و كشورهاي عضو ناتو در سال 2004 هم از شبكه فرودگاههاي آذربايجان و گرجستان نه تنها براي عمليات ضد تروريستي در افغانستان و عراق بلكه براي انجام پروازهاي اطلاعاتي در امتداد مرزهاي ايران و روسيه استفاده كنند (مانند پروازهايي كه در بهار سال 2003 انجام گرفته بودند). ولي بعيد است كه ايالات متحده در سال 2004 انتقال سربازان خود را از اروپا به آذربايجان شروع كند. دونالد رامسفلد وزير دفاع آمريكا در دسامبر سال 2003 در جريان سفر خود به آذربايجان اظهار داشت كه “امروز بحث درباره استقرار نيروهاي سيار زودرس است چرا كه مشورتها در اين مورد با شركاي ايالات متحده در ائتلاف (يعني ناتو - مؤلف) همچنان ادامه دارد و اين نظريه هنوز نهايي نشده است”.
كمك نظامي ناتو و پنتاگون به بازي‌گران اساسي در منطقه خزر به تقويت مواضع آمريكا و ايجاد جو ابهام و مناقشه‌زايي در منطقه در سال آينده منجر خواهد شد. در چارچوب برنامه “تأمين مالي نظامي خارجي” ايالات متحده در سال 2003 مبلغ 4/3 ميليون دلار در نظر گرفته شده است كه از اين رقم 5/2 ميليون دلار به آذربايجان و 700 هزار به تركمنستان خواهد رسيد. اين پول به خريد تجهيزات نظامي و اسلحه آمريكايي و دريافت خدمات دافعي و آموزش حرفه‌اي نظامي اختصاص خواهد يافت. گفتني است كه ايالات متحده ضمن انتقاد شديد از عشق‌آباد به خاطر شيوه‌هاي حكومتي خودكامه، در عين حال به تقويت نظامي تركمنستان كمك مي‌كند.
قزاقستان هم بي نصيب نخواهد ماند. در سال 2004 ايالات متحده به تأمين مالي قراردادهاي دولتي در اين كشور در زمينه ساخت تأسيسات نظامي معادل 9/2 ميليون دلار ادامه خواهد داد. هزينههاي آموزش نظاميان قزاقستان به ميزان 113 هزار دلار افزايش خواه دريافت.
به گفته سرهنگ ولاديمير ريخل رئيس اداره كل برنامههاي بين‌المللي نيروهاي مسلح جمهوري قزاقستان، ايالات متحده از 1 ژانويه 2004 برنامه مدرنيزه كردن ساحل خزر قزاقستان را شروع مي‌كند. اين هزينه‌ها در بخش جداگانه‌اي در نظر گرفته شده است. نيروهاي مسلح قزاقستان از ايالات متحده جيپ جديد “هامر” را دريافت خواهند كرد. همچنين هواپيماي نظامي باري اس-130 ساخت آمريكا و چهار هلي‌كوپتر هيوئي-2 در اختيار اين كشور قرار خواهند گرفت.
لازم به يادآوري است كه مرز اساسي دريايي و زميني قزاقستان با فدراسيون روسيه است و قزاقستان متحد روسيه در سازمان پيمان امنيت دستهجمعي مي‌باشد. سئوال اين است كه قزاقستان با كمك ايالات متحده جنگ‌افزار خود در منطقه خزر عليه كدام كشور توسعه مي‌دهد؟
بايد به يك ويژگي مهم
ديگر هم اشاره كرد. همه كشورهاي ساحلي خزر سعي مي‌كنند توان نظامي خود را افزايش
دهند و به طور اتوماتيك احتمال عملي شدن سناريوهاي نظامي را كه با مبارزه بر سر
برتري ژئوپلتيكي و اقتصادي ارتباط دارد، بالا مي‌برند. طي 10 سال اخير تعداد جمعي
ناوهاي جنگي در درياي خزر تقريباً دو برابر افزايش يافته و زيربناي دفاعي ساحلي نيز
در دست تقويت است.
چه چيزي در انتظار گروههاي نيروي دريايي در خزر است؟ سعي كنيم پيشبيني كوتاه خود را
بكنيم.
روسيه
مطابق با جهات اساسي مدرنيزه كردن نيروهاي مسلح فدراسيون روسيه كه ولاديمير پوتين
رئيس جمهور فدراسيون روسيه در پيام ساليانه خود اعلام كرد و نيز مطابق با سند
“اهداف مبرم بازسازي نيروها” كه در نوامبر سال 2003 توسط وزير دفاع بيان شد، توسعه
نيروها در خزر براي دفاع از مرزهاي آبي ادامه خواهد يافت. طبق اطلاعات معيني، تيپ
گارد جداگانه 77 تفنگداران دريايي حرفه‌اي خواهد شد. نيروي هوايي ناوگان خزر شامل
هلي‌كوپترهاي مدرنيزه شده جديد مي-24 و مي-8 و نيز جنگنده‌هاي سو-24 و سو-25 خواهد
شد كه در سفارش دفاعي دولتي سال 2004 پيشبيني شده‌اند. اين ناوگان همچنين از ناو
جديد محافظتي “تاتارستان” برخوردار خواهد شد. قرار است تا سال 2010 ناوهاي مدرني كه
مخصوصاً با توجه به ويژگي‌هاي خزر طراحي شدند، به رده تسليحات اين ناوگان ملحق
شوند. ضعف وسايل ضدهوايي ناوهاي روسي در خزر به وسيله پوشش نيرومند صحنه بسته
عمليات جنگي توسط نيروي هوايي و استقرار سيستمهاي جديد اس-300 جبران مي‌شود.
قزاقستان
واحدهاي نيروي دريايي قزاقستان تازه در دست تشكيل است. در بنادر آقتاو و آتيراو در
قسمتهاي شرقي و شمالي خزر ساخت اسكلهها
براي ناوها و ناوچه‌هاي جنگي ادامه خواهد يافت. تعداد نفرات نيروي دريايي قزاقستان
از 3 تا 5 هزار نفر افزايش خواهد يافت. چند ناوچه “گريف” (24 متري) و 4 ناوچه گشتي
“كالكان” (با طول 10 متري) از اوكراين خريده خواهند شد.
آذربايجان
طبق برآورد كارشناسان، آذربايجان در درياي خزر از دومين ناوگان نظامي بزرگ بعد از
روسيه برخوردار است. در سال 2004 تكميل نيروي دريايي ملي و نيروي مرزباني با كمك
ايالات متحده و تركيه ادامه خواهد يافت. انتظار ميرود
كه در واحد توليدي تعميرات كشتي خزر و در كارخانه تعميرات ناوهاي نظامي، امكانات
براي مونتاژ ناوهاي رزمي كوچك و ناوهاي كمكي و تعمير آنها
فراهم شود. تعداد نفرات نيروي دريايي از 2500 تا 3000 نفر افزايش خواهد يافت.
تركمنستان
در سال 2004 تركمنستان منتظر ورود 10 ناوچه “كالكان” و 10 ناوچه “گريف” از اوكراين
است. در شهر تركمن‌باشي تيپ محافظت از ناحيه آبي تكميل خواهد شد. تعداد نفرات نيروي
دريايي تركمنستان برابر حدود 3 هزار نفر خواهد شد.
ايران
اين كشور به افزايش شديد حضور نظامي خود در خزر از طريق انتقال بخشي از نيروي
دريايي خود از خليج فارس به خزر پرداخته است. نيروي دريايي ايران در اين منطقه
حداقل به ميزان 5/1 برابر افزايش يافته و از نظر تركيب رزمي و شاخص كمي از نيروي
درياي جمهوري آذربايجان سبقت خواهد گرفت. فرماندهي نيروي دريايي ارتش تمايل به
استقرار ناوچه‌هاي توپدار جديد “موج” در درياي خزر را اعلام كرده است. به احتمال
قوي، 4 دستگاه هاوركرافت از خليج فارس به خزر منتقل خواهند شد.
مسكو با توجه به احتمال فعالگرايي نيروهاي ثالث در منطقه، صرف نظر از اختلاف نظر با ايران بر سر تعيين رژيم حقوقي درياي خزر، تماسهاي نظامي-سياسي خو در با تهران توسعه خواهد داد. ممكن است عشق‌آباد به اين ائتلاف غيررسمي ملحق شود. ولي احتمال كمي ميرود كه آستانه به عملي كردن منافع نظامي-سياسي روسيه در خزر كمك كند. قزاقستان و آذربايجان بيش از پيش به سوي ناتو حركت خواهند كرد. در صورت نزديكي گسترده‌تر روابط آذربايجان با غرب و احتمال استقرار پايگاههاي نظامي آمريكا در اين كشور، مسكو مي‌تواند با اين كشور رژيم رواديد معرفي كند كه اين امر بر سرنوشت حد اقل 5/2 ميليون كارگر مهاجر آذربايجاني در روسيه اثر منفي خواهد گذاشت.
بدين ترتيب، اوضاع منطقه خزر در سال 2004 نه شفاف خواهد بود و نه قابل پيشبيني. منافع كشورهاي منطقه با هم اختلاف زيادي دارد. نيروي ثالثي هم منافع خود را دارد. بنا بر اين، مي‌توان فرض كرد كه اين منطقه مانند سابق يكي از انفجاري‌ترين مناطق فضاي شوروي سابق باقي بماند.