بانه نام شهری است در استان کردستان واقع در مرز غربی ایران.

شهر بانه مرکز شهرستان بانه در فاصله 270 کیلومتری شمال غربی سنندج در ابتدای راه آسفالت بانه - مهاباد قرار گرفته است.

پیش از اسلام طایفه‌ای زرتشتی به نام قه‌قو بر این منطقه حاکم بودند که در حمله اعراب و بعد از آن، اختیار دینی‌ها حکومت آن را به دست گرفتند. تا میانه‌های سده سیزدهم هجری نام اصلی شهر بانه‌ به‌روژه (آفتابگردان) بود و قباله‌هایی نیز وجود دارد که در همه آن‌ها مرکز بانه روستای به‌روژه نامیده شده است. این شهر یک بار پیش از جنگ جهانی اول و بار دیگر در زمان جنگ جهانی دوم دچار آتش سوزی شدیدی شد. اکنون گورستان شمال شرقی شهر را بانه کهنه یا کهنه بانه می‌‌نامند. علت تغییر نام و جابجا شدن محل شهر به واسطه شیوع بیماری‌های وبا و طاعون بود که هر چند سال یک بار شایع می‌‌شد و چون بازماندگان، محل اولیه را آلوده می‌‌پنداشتند، ازنو در جای دیگری به ایجاد شهر و ده می‌‌پرداختند. آتش سوزی و جنگ‌های قبیله‌ای یکی دیگر از عوامل جابجا شدن محل شهر بود. در بانه آبادی‌هایی به نام‌های نیزه دوکهنه به روژه کهنه، سیاومه کهنه، آرمرده کهنه، توده کهنه و غیره هم شنیده می‌‌شود. ولی آبادی‌هایی نیز با همان نام‌ها بدون واژه کهنه وجود دارد. نام بانه را از واژه کردی بان به معنی "بلندی" یا جای بلند و متأثر از ارتفاعات و نحوه استقرار و موقعیت شهر بانه می‌‌دانند. ارتفاع 1525 متری شهر از سطح دریا و چشم انداز بلندی‌های پیرامون آن موجب گردیده است که مردم برای رسیدن به شهر مسیر زیادی را به طرف سربالایی طی کنند. نام بانه را به معنی خانه (منظور اقامتگاه و آبادی و مسکن است) و اردو (منظور اردوگاه سربازان است) و پادگان (شهر دو قلعه بزرگ داشته) نیز تفسیر کرده اند.